określanie czasu

CZAS (זמן)

?מתי- kiedy?
זְמַן / זְמַנִּים- czas
czas, pora- עֵת / עִתִּים 
czas przeszły- עָבָר
czas teraźniejszy- הוֹוֶה
czas przyszły- עָתִיד
czasoprzestrzeń- מֶרְחַב-זְמַן

PORY ROKU (עוֹנוֹת)

wiosna- אָבִיב
lato- קַיִץ
jesień-סתיו
zima- חֹרֶף 

PORY DNIA, DNI

rok-שָנָה
lata- שָנִים
dwa lata- שְׁנַתַיִים
miesiąc- חוֹדֶש (dawniej też księżyc)
tydzień-שָבוּעַ
weekend- סוֹף שָׁבוּעַ
dzień-יוֹם

dni
przedwczoraj- שִׁלְשׁוֹם
wczoraj- אֶתְמוֹל   
   dzisiaj/ ten dzień- הַיוֹם
   dzień-יוֹם
   dwa dni- יומיים 
   dni-  יָמִים   
   codzienny- יומיומי
   codziennie, każdego dnia- כָּל יוֹם
   dzień powszedni- יום חול
jutro- מָחָר
pojutrze- מָחֳרָתַיִם
nazajutrz- למחרת

pory dnia <br/>świt- שַׁחַר
poranek- שַׁחֲרִית (też nazwa modlitwy porannej)
rano- בֹּקֶר
południe-צָהֳרַיִם/ צהריים
popołudnie- אַחַר הַצָּהֳרַיִם/ (אחה"צ)
wieczór- עֶרֶב
noc- לַיְלָה
wieczorem- בַּעֶרֶב (etc.)
sobotniwieczór, zwieńczenie szabatu- מוֹצָאֵי שַׁבָּת

weekend, szabat

קל ביותר להגיד סוף שבוע ולאחל סוף שבוע טוב. סוף שבוע הוא מקושר עם שבת ולכן היטב להגיד גם שבת שלום, אפילו עם לא מתכיינים לשיר "לך דודי, לקראת כלה" אחר כך. הייתי פעם עד משצוע מוזרה, שגברת אחת קנתה בשרים לא כושר ו אמרה "תודה, שבת שלום". זה קרה בהנות רוסית. זמן הסוף שבוע הוא מוגדר בדיוק על ידי שבת. לא עובדים בשבת ואין תחבורת בשבת. רכבת אחרון לפני אשעה שבע עשרה. יש גם מילים אחרים לקרוא סוף שבוע בסלנג של חיילם. כשחייל מבלה זמן בביתו, הוא אומר "שוש", עם מצליח לו לצאת ביתה שודם, כבר ביום חמש, הוא אומר שיש לו חמשוש.

Najprościej powiedzieć sof szawua (סוף שבוע) i życzyć dobrego weekendu "sof szawua tow" (סוף שבוע טוב). Weekend oczywiście wiąże się z szabatem (שבת), a zatem na miejscu jest wówczas także szabat szalom ( שבת שלום), nawet jeśli nie zamierzamy później śpiewać lecha dodi, likrat kala... ("...לך דודי, לקראת כלה"). Kiedyś w Izraelu byłem świadkiem dziwnej sytuacji, takiej że pewna pani w rosyjskim sklepie "chocziet kołbaski" (wieprzowej), a następnie życzy szabat szalom. 
To, kiedy przypada weekend jest wyznaczane właśnie przez szabat. W szabat nie powinno się raczej pracować, komunikacja miejska w Izraelu zamiera. Pociągi nie jeżdżą już w piątek przed 17:00.
Są także inne określenia weekendu w slangu wojskowym. Kiedy żołnierz spędza weekend w domu (piątek, sobota) mówi "szusz". Jeżeli uda mu się wyjść z jednostki już w czwartek nazywa to "chamszusz". 


nazwy posiłków tworzy się od nazw pór dnia (אֲרוּחַת בֹּקֶר...), podobnie jak powitania (עֶרֶב טוֹב)

kolejne dni w języku hebrajskim oznacza się przyporządkowując kolejne litery, które mają funkcjonować tu jako liczebniki porządkwe (np. niedziela- dzień pierwszy- יוֹם רִאשׁוֹן; poniedziałek- dzień drugi- יוֹם שֵׁנִי...), jedynie siódmy dzień ma własną nazwę- szabat (שַׁבָּת). Nazwy kolejnych dni tygodnia:

1. Yom Rishon - יום ראשון (abbr. יום א׳) = "dzień pierwszy" = niedziela
2. Yom Sheni - יום שני (abbr. יום ב׳) = "dzień drugi" = poniedziałek
3. Yom Shlishi - יום שלישי (abbr. יום ג׳) = "dzień trzeci'= wtorek
4. Yom Reviʻi - יום רביעי (abbr. יום ד׳) = "fourth day" = Wednesday
5. Yom Chamishi - יום חמישי (abbr. יום ה׳) = "fifth day" = Thursday
6. Yom Shishi - יום ששי (abbr. יום ו׳) = "sixth day" = Friday
7. Yom Shabbat - יום שבת (abbr. יום ש׳) lub שבת - "szabat" = szabat/ sobota

 וַיִּקְרָא אֱלֹהִים לָאוֹר יוֹם, וְלַחֹשֶׁךְ קָרָא לָיְלָה; וַיְהִי-עֶרֶב וַיְהִי-בֹקֶר, יוֹם אֶחָד.

I [/ a następnie- waw consecutivus] nazwał Elohim światło dniem, a ciemność nazwał noca; I był (nastąpił) wieczór i był poranek- dzień pierwszy.


świeckie/ urzędowe nazwy miesięcy są zaczerpnięte z języka angielskiego, natomiast w życiu religijnym nadal obowiązują hebrajskie miesiące (o rodowodzie babilońskim...). hebrajskie miesiące to kolejno;

תִּשְׁרֵי, חֶשְׁוָן, כִּסְלֵו, טֵבֵת, שְׁבָט, אֲדָר, נִיסָן, אִיָּר, סִיוָן, תַּמּוּז, אָב, אֱלוּל. 

gdzie miesiąc Tishri przypada na wrzesień/ październik.

W roku przestępnym dodaje się miesiąc Adar II.   

CZĘSTOTLIWOŚĆ

אַף פַּעַם- nigdy, ani razu
לְעוֹלָם לֹא- nigdy (w cz. przyszłym)
מֵעוֹלָם- nigdy (w cz. przeszłym)
לְעִתִּים- czasami
לִפְעָמִים- czasami
תָּמִיד- zawsze
לָעַד- na zawsze
פַּעם- raz
פַּעֲמַיִם- dwa razy

USYTUOWANIE WYDARZEŃ WZGLĘDEM CZASU

początek-środek-koniec

początek- רֵאשִׁית/ הַתְחָלָה/ תְּחִלָּה / 
na samym początku-רֵאשִיִת כֹל
na początku- בִּתְחִלָּה/ בֶרֵאשִיִת 
    środek- אֶמְצַע
    złoty środek/ droga środka-
    wnętrze, środek- תּוֹךְ
ostatnia- אַחֲרוֹנָה
koniec- סוֹף
סִיּוּם- zakończenie, skończenie, koniec
kres- קֵץ 
kraniec, krawędź, skraj, kant- קָצֶה

przed-teraz-po
przed, zanim- לִפְנֵי
przedtem, wcześniej- לִפְנֵי כֵן
wcześniejszy, poprzedni- קוֹדֵם
   współczesny, naszych czasów- בֶן זְמַנֵנוּ
   dzisiejszy- 

   aktualny (up-to-date)- עדכני/  מעודכן
   aktualizacja- עדכון
   tak oto; tak więc; w ten sposób; tutaj; teraz,  (bibl.) -כֹּה
   obecnie, teraz- עַתָּה   
teraz- עכשיו
później, potem- אַחַר כָּך
po- אֳחְרֵי
późno, późny- מְאֻחָר
następny- הַבָּא

jednoczesność
podczas, w trakcie- בְּמֶשֶׁךְ
w ciągu- תּוֹךְ
jednoczesny- בי זְמַָנִי
podczas, w godzinach- בִּשְׁעַת

od teraz- מֵעַתָּה
odkąd, odtąd, od wtedy- מֵאָז
aż dotąd, until now- עַד כֹּה
aż do teraz- עד עכשיו
tymczasowy- זְמַנִּי / זְמַנִּית / זְמַנִּיִּים / זְמַנִּיּוֹת
przed naszą erą- לִפְנֵי הַסְּפִירָה
wtedy- אָז 
wtedy gdy- כַּאֲשֶׁר

KTÓRA GODZINA? (מָה הַשָעַָה)

godzina- שָׁעָה
dwie godziny- שְׁעָתַיִם
godziny- שָעוֹת
minuta- דַּקָּה
minuty- דַּקּוֹת
sekunda- שְׁנִיָּה, שנייה

zegarek/ zegar- שָׁעוֹן
zegarek na rekę- שְׁעוֹן יָד
zegar ścienny- שְׁעוֹן קִיר
zegar kukułka- שְׁעוֹן קוּקִיָּה

5:00 –  חָמֵשׁ (chamesz)
5:01 –  חָמֵשׁ וֵדָקָה (chamesz we-daka)
5:02 –  חָמֵשׁ וֵֵשְתֵי דָקוֹת (chamesz we-sztei dakot)
5:03 –  חָמֵשׁ וֵֵשָלוֹש דָקוֹת (chamesz we-szalosz dakot)
5:06 -   חָמֵשׁ וֵֵשֶָש דָקוֹת (chamesz we-szesz dakot)
5:10 -   חָמֵשׁ וֵֵעֱֶֶשֶר דָקוֹת  / חָמֵשׁ וֵֵעֱֲֶֶשֶָרָה

5:15 - חָמֵשׁ וֵֵרבע
5:30 – חָמֵשׁ וֵֵַחֵצִי
5:45 – רֵבָע לְשֶש 

zwroty:

לְשָׁעָה- na godzinę

הוּא דִּבֵּר חֲצִי שָׁעָה- mówił (przez) þół godziny
כַּנִּרְאֶה שֶׁהָאוֹטוֹבּוּס יַגִּיעַ בְּעוֹד עֶשֶׂר דַּקּוֹת- Prawdopodobnie autobus przyjedzie za 10 minut

הַזְּמַן עוֹבֵר כָּל כָּךְ לְאַט.- czas mija tak bardzo powoli
לְהַעֲבִיר (זְמַן)- spędzić czas

אֵין זְמַן- nie ma czasu
לֹא הָיָה לִי זְמַן- nie miałem czasu
מְבַלֶּה / בִּלָּה / לְבַלּוֹת- spędzać czas
יוֹמָן- dziennik

יוֹם הָעַצְמָאוּת- Dzień Niepodległości (Izraela)

אֶתְמוֹל הִרְגַּשְׁתִּי רַע- wczoraj czułem się źle
לֵיל הַבְּדֹלַח- Kristallnacht
לַיְלָה לַיְלָה- noc w noc/ co noc
מוֹעֲדוֹן לַילָה- klub nocny
לֵיל מְנוּחָה!- spokojnej nocy!
בשתיים בלילה- o drugiej w nocy
יַתּוּשִׁים עָקְצוּ אוֹתִי בָּעֶרֶב- wieczorem pogryzły mnie komary
מְנוֹרַת לַיְלָה- lampka nocna
לְעוֹלָם לֹא אֵלֵךְ לְשָׁם שׁוּב.- nigdy więcej już tam nie pójdę.
לָעוֹלָם לֹא אֶשְׁכַּח- nigdy nie zapomnę.
תָּמִיד רָצִיתִי כֶּלֶב.- zawsze chciałem psa
בראשית ברא אלוהים- na początku Bóg stworzył...
שֽנָתַיִים קוֹדֶם- dwa lata temu

תִּשְׁעַת חָדְשֵׁי הַהֵרָיוֹן- dziewięc miesięcy ciąży
הָבָה נִזְדָּרֵז לֶאֱהֹב אֲנָשִׁים, הֵם נֶעֱלָמִים כָּל כָּךְ מַהֵר.- śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą.

prędkość
תִּיק תַּק- raz dwa, migiem, szybciutko
צ'יק צ'ק - (czik czak)- jak wyżej
בִּמְהֵרָה- niedługo, niebawem
מַהֵר- szybko
מָהִיר- szybki
לְאַט- powoli, wolno
אִטִּי- (po)wolny,
מְאַחֵר / אִחֵר / לְאַחֵר- spóźniać się, spóźnić się
אִחוּר- spóźnienie
הִצְטַדֵּק עַל הָאִחוּר לַפְּגִישָׁה- wytłumaczył się ze zspóźnienia


*(zobacz też (wkrótce): liczebniki główne i porządkowe,
                     zdania okolicznikowe czasu
                     liczba podwójna )

Liczba podwójna jest łatwa do utworzenia (שְׁנַתַיִים) i jest to tak właściwie strzępek liczby podwójnej, bowiem odnosi się jedynie do rzecz naturalnie występujących podwójnie lub w parach: części ciała (uszy, oczy, ręce, skrzydła), oraz do jednostek czasu (2 godziny, 2 lata, 2 dni). Co więcej, do oznaczenia części ciała (wspomnianych) nie stosuje się liczby mnogiej, chyba ze to ma jakieś uzasadnienie (np. na polu bitwy leżało 4 przypadkowe sztuki rąk).